Khái niệm lệch lạc tính đại diện
Lệch lạc tính đại diện (Representativeness bias) là một lệch lạc xuất hiện khi chúng ta sử dụng một sự vật, sự việc nào đó có vẻ bề ngoài tương đồng, xảy ra với một mẫu nhỏ mà kết luận cho tổng thế sự việc.
Cách làm này sẽ nguy hiểm cho chúng ta khi đưa ra quyết định dựa trên thông tin không đầy đủ, từ đó sẽ rất rủi ro trong đầu tư.
Lệch lạc tính đại diện là một loại sai lầm đầu tư cần cân nhắc loại bỏ
Ví dụ lệch lạc tính đại diện
Ví dụ trong cuộc sống
Khi đi trên đường chúng ta gặp ai đó xăm mình rất nhiều, trong đầu chúng ta nghĩ rằng đó là người không đáng tin. Nhưng thực tế hình xăm chỉ là một hình vẽ nghệ thuật, nó không đánh giá được bản chất và thái độ của một người. Do đó chỉ dựa vào một hình xăm nhỏ làm đại diện, mà kết luận cho tổng thể về bản chất và tính cách của một người là một lệch lạc tính đại diện.
Hay một ví dụ khác: khi đi trên đường, chúng ta cũng gặp một người đeo kính cận, trong đầu ta nghĩ người này giỏi, người này học thức cao và đáng tin, đây cũng là một lệch lạc mang tính đại diện ngược với ví dụ bên trên.
Lệch lạc tính đại diện là gì?
Ví dụ trong đầu tư
Trong giai đoạn thị trường chứng khoán Việt Nam bùng nổ 2020-2021, nhiều cổ phiếu bất động sản lớn tăng rất tốt như NVL, PDR, NLG…sau đó một số nhà đầu tư dựa vào đại diện nhóm ngành đó tăng, tìm kiếm những cổ phiếu bất động sản nhỏ khác để đầu tư, quyết định mua mạnh các cổ phiếu bất động sản như LDG, L14, DIG, HPX… Đến 2022 thị trường có tín hiệu xấu, nhóm cổ phiếu này đã sụp đổ, làm nhiều nhà đầu tư thiệt hại nặng nề.
Cách giải quyết
Nhận biết lệch lạc tính đại diện là một trong những sai lầm đáng kể trong đầu tư, FinSuccess quyết định tìm hiểu và đưa ra một vài giải pháp giúp các nhà đầu tư trên thị trường phần nào giảm thiểu được các sai lầm này. Đơn cử sẽ gồm 3 phương pháp như sau:
Hiểu về phân tích và thống kê
Sau khi đã hiểu rõ về lệch lạc tính đại diện, để kiểm soát nó đầu tiên chúng ta nên học cách phân tích cơ hội đầu tư một cách kỹ lưỡng trước khi ra quyết định, tập trung vào tính toán xác suất của sư kiện đó xảy ra bao nhiêu % trước khi đưa ra quyết định thay vì chỉ dựa vào tính đại diện của nó. Trong đầu tư đặc biệt là buy-and-hold nên phân tích những doanh nghiệp bạn chọn mua một cách rõ ràng, logic, thay vì chỉ dựa vào một vài thông tin nhỏ, mang tính đại diện.
Khắc phục lệch lạc tính đại diện như thế nào?
Nên tập trung thói quen định lượng mọi thứ
Lệch lạc tính đại diện dễ dàng xảy ra khi chúng ta đánh giá vấn đề dựa vào định tính, cố gắng trong đầu tư hay kinh doanh, tập trung nhiều hơn vào các con số như báo cáo tài chính, tình hình tài chính, tỷ suất sinh lời của dự án, xác suất thành công của dự án… thay vì chỉ dựa vào những đánh giá cảm tính, định tính.
Xu hướng nhìn thấy người khác bị lệch lạc tính đại diện hơn là bản thân
Do đó khi nghe một ai đó nói về các cơ hội đầu tư, kinh doanh, hay vấn đề nào đó, chú ý xem họ có bị mắc phải lệch lạc này không, từ đó có thể giúp chúng ta đặt ra câu hỏi về tính xác suất và biết cách áp dụng để giải quyết vấn đề của chúng ta.
Hy vọng bài viết sẽ giúp nhà đầu tư hiểu rõ hơn về lệch lạc tính đại diện, đồng thời cũng biết cách giải quyết cho sai lầm này, từ đó ngày càng đầu tư hiệu quả hơn.
