1. Phân tích Business Models

Mô hình Five Forces của Porter giúp nhà đầu tư phân tích cấu trúc cạnh tranh trong ngành bằng cách xem xét năm yếu tố tác động đến lợi nhuận doanh nghiệp: 

• Threat of New Entrants: Rào cản cao như vốn lớn, công nghệ độc quyền, thương hiệu mạnh sẽ làm giảm nguy cơ các công ty mới gia nhập ngành, giúp bảo vệ lợi nhuận của công ty hiện hữu.
• Bargaining Power of Customers: Khi khách hàng có ít sự lựa chọn hoặc có khả năng thương lượng giá tốt, họ có thể ép giảm giá hoặc yêu cầu dịch vụ tốt hơn, làm giảm biên lợi nhuận của doanh nghiệp.
• Bargaining Power of Suppliers: Nếu nhà cung cấp tập trung và độc quyền nguồn nguyên liệu hoặc dịch vụ, họ có thể tăng giá hoặc giảm chất lượng, ảnh hưởng xấu đến chi phí và lợi nhuận của công ty.
• Threat of Substitutes: Sự xuất hiện của các sản phẩm hoặc dịch vụ khác có thể thay thế chức năng chính của sản phẩm hiện tại khiến công ty phải giảm giá hoặc cải tiến để giữ khách hàng, ảnh hưởng đến lợi nhuận.
• Competitive Rivalry: Mức độ cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trong cùng ngành. Cạnh tranh gay gắt về giá, chất lượng, hoặc quảng cáo sẽ làm giảm lợi nhuận chung của ngành.

2. Economic Moats

Hãy tưởng tượng một doanh nghiệp như một lâu đài lớn, được bảo vệ bởi một con hào sâu rộng – đó chính là “Economic Moats” – lợi thế giúp công ty giữ vững vị trí trên thị trường, tạo ra lợi nhuận vượt trội và ngăn chặn lợi nhuận bị kéo xuống mức chi phí vốn hoặc thấp hơn. Vậy làm thế nào để xây dựng được lớp hào này?

Đầu tiên là tạo lợi thế về giá. Sản phẩm thật sự khác biệt và thương hiệu mạnh khiến khách hàng chấp nhận bỏ tiền cao hơn để sở hữu. Một số ngành nghề được bảo vệ bởi giấy phép và quy định chặt chẽ, khiến các doanh nghiệp mới khó có thể gia nhập. Hiệu ứng mạng lưới (Network Effects) – khi giá trị sản phẩm tăng lên theo số lượng người dùng - Facebook hay các sàn giao dịch chứng khoán chính là ví dụ điển hình: càng nhiều người tham gia, nền tảng càng hấp dẫn, khiến khách hàng ít muốn chuyển sang nền tảng khác.

Thêm vào đó, lợi thế kinh tế theo quy mô (Economies of Scale) giúp các doanh nghiệp tạo vị thế vượt trội. Ví dụ, các nhà sản xuất như Maruti Suzuki hay nhà bán lẻ Wal-Mart có thể mua nguyên vật liệu số lượng lớn với giá rẻ hơn, tạo lợi thế vượt trội về chi phí. Ngoài ra, tiếp cận tài nguyên giá rẻ cũng là một moat quan trọng trong ngành hàng hóa như dầu khí hay khai khoáng. Cuối cùng, lợi thế chi phí dựa trên quy trình (Process-based Cost Advantages) đến từ việc tối ưu hóa hoạt động, áp dụng công nghệ và quy trình quản lý hiệu quả. Amazon với mô hình bán lẻ trực tuyến, Toyota với hệ thống quản lý chất lượng toàn diện hay Tata Steel với quy trình sản xuất thép giá thấp là ví dụ điển hình. 

3. Phân tích các chỉ số tài chính 

Tỷ lệ tài chính giúp tạo ra bức tranh tổng thể và so sánh hiệu quả giữa các công ty trong cùng ngành.Có rất nhiều loại tỷ lệ tài chính, ví dụ:

• Tỷ lệ Khả năng sinh lời như biên lợi nhuận hoạt động, tỷ lệ thuế hiệu quả, hay lãi ròng trong ngành ngân hàng.
• Tỷ lệ Tỷ suất sinh lời như ROE (lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu), ROCE (lợi nhuận trên vốn đầu tư), và ROA (lợi nhuận trên tổng tài sản).
• Tỷ lệ Nợ đo đòn bẩy tài chính như nợ trên vốn chủ sở hữu, hoặc khả năng trả nợ bằng dòng tiền tự do.

Đặc biệt, công cụ Phân tích DuPont rất hữu ích để hiểu rõ các yếu tố thúc đẩy ROE, với ba phần sau:

• Tỷ suất lợi nhuận ròng (Net Profit Margin): lợi nhuận cuối cùng trên mỗi đồng doanh thu.
• Vòng quay tài sản (Asset Turnover): hiệu quả sử dụng tài sản để tạo doanh thu.
• Đòn bẩy tài chính (Financial Leverage): mức độ sử dụng nợ để tăng ROE.

4. Nhận biết "Red Flags" trong BCTC 

Tại sao công ty lại bóp méo số liệu?

• Ban lãnh đạo thường được thưởng dựa trên lợi nhuận, dễ dẫn đến việc thổi phồng con số.
• Kết quả tài chính đẹp giúp doanh nghiệp vay vốn thuận lợi và định giá cao hơn trên thị trường.
• Trong trường hợp cực đoan, có thể xảy ra gian lận để rút tiền cá nhân.

Nhận diện các dấu hiệu báo động giúp nhà đầu tư cảnh giác, bảo vệ vốn và tránh những công ty không minh bạch:

5. Đánh giá về Ban lãnh đạo

Khi đầu tư, bên cạnh việc phân tích số liệu tài chính, việc đánh giá ban quản lý – nhóm người điều hành công ty – là cực kỳ quan trọng. Ban quản lý quyết định chiến lược, vận hành và kết quả lâu dài của doanh nghiệp. Hai công ty có thể giống nhau trên giấy tờ nhưng hiệu quả hoạt động khác biệt vì ban quản lý khác nhau.

6. Phương pháp định giá

Dựa trên nguyên tắc này, giá trị nội tại của tài sản được tính bằng tổng giá trị hiện tại của tất cả các dòng tiền mà tài sản đó tạo ra trong suốt vòng đời.

Warren Buffett mở rộng khái niệm này qua ba câu hỏi:

• Bạn có chắc rằng khoản lợi nhuận sẽ thực sự đến?
• Khi nào khoản lợi nhuận đó sẽ xảy ra và có bao nhiêu?
• Lãi suất phi rủi ro là bao nhiêu để chiết khấu dòng tiền?

Các phương pháp:

7. Bộ lọc cổ phiếu

Bộ lọc cổ phiếu là công cụ giúp nhà đầu tư nhanh chóng thu hẹp danh sách cổ phiếu tiềm năng dựa trên các tiêu chí tài chính và định giá phù hợp với phong cách đầu tư của mình. Bộ lọc giúp loại bỏ các cổ phiếu không đáp ứng yêu cầu, tiết kiệm thời gian và tăng hiệu quả nghiên cứu.